Выбраныя здымкі
Стадола (пач. XIX ст.) Фота © Кастусь Шыталь |
Стадола. Выгляд ад захаду Фота © Кастусь Шыталь |
Стадола. Фрагмент муроўкі Фота © Кастусь Шыталь |
Каменная стадола, вядомая сярод вяскоўцаў як камяніца, знаходзіцца ў былым маёнтку Порплішча, цяпер больш вядомаму як Двор-Порплішча ці Порпліскі Двор, што пры дарозе Докшыцы–Крулеўшчына. Пабудова ўражвае сваімі памерамі: у даўжыню камяніца каля пяцідзесяці метраў. Збудавана цалкам з каменю, накрыта зараз шыферным дахам, а раней – саламяным.
Звестак пра гэтую ўнікальную пабудову немагчыма знайсці ні ў адным выданні. Дзіўна, чаму на гэты старадаўні помнік прамысловай архітэктуры забыліся. Ніхто з мясцовых жыхароў не можа дакладна назваць час пабудовы камяніцы, аднак шмат хто кажа, што ўзводзілася яна яшчэ пры прыгонным праве, г.зн. да 1861 года. Старажылы сцвярджаюць, што ў камяніцы стаялі панскія авечкі. Самае ранняе ўпамінанне ў дакументах пра гэтую пабудову, якое мне ўдалося адшукаць, адносіцца да 1911 года. У тым жа дакуменце можна прачытаць пра два драўляныя свірны, што знаходзіліся побач з камяніцай.
Зрэшты, у 1892 годзе землі маёнтка Порплішча, якія належалі князёўне Марыі Львоўне Гагенлоге-Шыленгерфгарсць, былі распрададзены сялянам. Камяніцу і зямлю каля яе набыў ураджэнец мястэчка Засвір Свянцянскага павета Тамаш Кісель. У часы прымусовай калектывізацыі камяніца адабрана ва ўласнасць калгаса, потым саўгаса.
На жаль, стадола не ўлічана ў зводзе помнікаў архітэктуры і культуры Беларусі, а таму не знаходзіцца пад аховай дзяржавы. Пры цяперашніх адносінах беларускай улады да гісторыі і культуры, і недальнабачнасці мясцовага кіраўніцтва існуе верагоднасць страты гэтага ўнікальнага помніка архітэктуры 19 стагоддзя.
Звестак пра гэтую ўнікальную пабудову немагчыма знайсці ні ў адным выданні. Дзіўна, чаму на гэты старадаўні помнік прамысловай архітэктуры забыліся. Ніхто з мясцовых жыхароў не можа дакладна назваць час пабудовы камяніцы, аднак шмат хто кажа, што ўзводзілася яна яшчэ пры прыгонным праве, г.зн. да 1861 года. Старажылы сцвярджаюць, што ў камяніцы стаялі панскія авечкі. Самае ранняе ўпамінанне ў дакументах пра гэтую пабудову, якое мне ўдалося адшукаць, адносіцца да 1911 года. У тым жа дакуменце можна прачытаць пра два драўляныя свірны, што знаходзіліся побач з камяніцай.
Зрэшты, у 1892 годзе землі маёнтка Порплішча, якія належалі князёўне Марыі Львоўне Гагенлоге-Шыленгерфгарсць, былі распрададзены сялянам. Камяніцу і зямлю каля яе набыў ураджэнец мястэчка Засвір Свянцянскага павета Тамаш Кісель. У часы прымусовай калектывізацыі камяніца адабрана ва ўласнасць калгаса, потым саўгаса.
На жаль, стадола не ўлічана ў зводзе помнікаў архітэктуры і культуры Беларусі, а таму не знаходзіцца пад аховай дзяржавы. Пры цяперашніх адносінах беларускай улады да гісторыі і культуры, і недальнабачнасці мясцовага кіраўніцтва існуе верагоднасць страты гэтага ўнікальнага помніка архітэктуры 19 стагоддзя.
Кастусь Шыталь, краязнаўца
e-mail: kastus-sh@mail.ru