Krajobrazy | Dryświaty

Miasteczko Dryświaty. W połowie XVII wieku, po pożarze na wyspie Zamek, miasto odbudowano na południowo-wschodnim brzegu jeziora. Jak i wyspa Zamek w przeszłości, przechodziło burzliwe i tragiczne losy miasta pogranicznego. Jak cały kraj przeżywało burze dziejowe. Raczej się kurczyło niż rozwijało, bo dopiero na początku XX wieku przekroczyło stan liczebny średniowiecznego miasta na wyspie. Domów było w roku 1909 - 79, a mieszkańców 526 osób. Był to ostatni okres „miejski” Dryświat.

Miasteczko z 1912 roku posiadało kościół, cerkiew, synagogę, samorząd, szkołę, aptekę, pocztę z telegrafem, kasę oszczędnościową, sześć sklepów drewnianych i jeden murowany, karczmę. Także towarzystwo gospodarki wiejskiej, straż pożarną, i szkołę tkactwa z nauką pokrewnych rzemiosł.

Patrząc obecnie na ciche, senne, zaniedbane i puste miasteczko, trudno sobie wyobrazić jego prastare, zawiłe losy i zapomniane powody do dumy. Obecna granica między Białorusią i Litwą przebiega w jego najbliższym sąsiedztwie, bo przez wyspę Zamek. Leży w ścisłej strefie nadgranicznej; by je odwiedzić, trzeba otrzymać pozwolenie na pobyt. Ale i pozwolenie nie zwalnia od kontaktu ze strażą pogranicza.

Dojazd do miasteczka jest utrudniony, bo nawierzchnia drogi używana przez ciężki sprzęt wojskowy jest trudna do przebycia. O wycieczce na wyspę Zamek, kiedyś połączoną z brzegiem mostami – nie ma co marzyć. Sporty wodne związane z cudownymi warunkami turystycznymi również są wykluczone. Miasteczko nie odwiedzane, izolowane od świata - obumiera. A tych, którzy chcieliby tam być – zniechęca. Ogromnie urokliwe miejsce, o przebogatej historii, znakomitej niegdyś cywilizacji – odchodzi w niepamięć. „Brasławskija sszytki” 3/1999, w całości poświęcone Dryświatom, może przywrócą pamięć miasteczka i o miasteczku.

Oprócz uroku jeziora, można dziś tu podziwiać piękny kościół zaprojektowany przez L. Witan-Dubiejkowskiego, zbudowany w latach 1927-9. W latach 70-tych XX wieku zamknięty, cenne wyposażenie zginęło. Odnowiony przez parafian zgodnie z projektem i wyposażony. Znów zachwyca harmonią proporcji, urodą łamanego dachu i prześlicznych wieżyczek. Obraz „Pokłon Trzech Króli” w ołtarzu, to kopia. Oryginał, ufundowany przez Zygmunta Jagiellończyka znajduje się w muzeum w Mińsku. Cerkiew, zaprojektowaną przez A. Szpakowskiego i oddaną do użytku w 1907 roku, także zamknięto. Zwrócona wiernym w latach 80-tych, cieszy swoimi sześcioma kopułami, barwami i kolumienkami ganku w kształcie smukłych wazonów.

Jezioro Dryświaty

Przedziwne, piękne, tajemnicze. O skomplikowanym i fantazyjnym kształcie. Z licznymi zatokami, półwyspami, okolone pagórkami, bujnymi, starymi lasami, malowniczymi polami i osiedlami. Tajemnicze – bo do dziś kryje tajemnice wielu wieków, ludzi, historii. Jezioro, które żywi i broni mieszkających tu ludzi.

Powstało w erze lodowcowej 95-10 tysięcy lat temu. Drugie co do wielkości jezioro Białorusi (po Naroczy). Powierzchnia 44,5 km2, długość 13 km, największa szerokość 5,8 km. Długość linii brzegowej 60,5 km, największa głębokość 31 m. Zlewisko jeziora to 604 km2, na które składa się 110 mniejszych jezior. Na jeziorze znajduje się 7 wysp, z których największy to „Zamek”.

Prawdopodobne pierwsze osadnictwo wokół jeziora i na jego wyspach datuje się na VII-VI wiek p.n.e. Szczególnie wiele śladów głębokiej starożytności znaleziono na Paszewickim Rogu. Również tu znaleziono unikalny eksponat– płaski kamień ze wgłębieniami, prawdopodobnie służący do celebrowania kultu przodków, datowany na 1,5-2 tysiące lat.

Bardzo liczne wykopaliska z okresu średniowiecza – z V-X wieku na wyspie Zamek, z XI-XIII wieku: wyspa Zamek, okolice wsi Paszewicze, Nurwiany, Szczytniki, Siołki, Świszczany, Żwirne, Małka, Barbusza, Klikalnica, Borkowszczyzna, Wiszniewa, Tumylin, Dryświaty, Girejsze, Mikołajuńce, Kamienica Druga, Stankiewicze, Skarbaty. Najciekawsze archeologiczne odkrycia z tego czasu to kamienny krąg w Kamienicy Drugiej, prawdopodobnie miejsce pogańskiego kultu; kamienne krzyże z wyspy Zamek, popiersie kobiety znalezione w nekropolii koło Paszewicz, krzyżyki – szkaplerze lub relikwiarze z brązu o pięknej formie, wyroby jubilerskie z kości i szkła, krzyżyki, broń, przybory łowieckie, ceramika. Część znalezionych przez archeologów, bardzo interesujących przedmiotów – znajduje się w Muzeum Historyczno – Krajoznawczym w Brasławiu.

Mimo wielkości jeziora i odwiedzających Dryświaty podróżników, długo nie opracowano mapy jeziora. Pokazane jest dopiero na tzw. „Mapie Radziwiłłowskiej” (Amsterdam 1613), lecz linia brzegowa nie jest oddana wiernie. Pierwszą dokładną mapą jeziora jest „Mapa klucza Dryświackiego” z 1781 roku. Współcześnie, kształt jeziora i jego okolice przedstawia interesująca mapa sztabowa z 1925 roku.

W rejonie jeziora badania archeologiczne trwają nadal, tak po stronie białoruskiej, jak i litewskiej. Trudno przewidzieć, ile jeszcze swoich tajemnic odsłoni nam tajemnicze jezioro Dryświaty.

Według zeszytów historycznych „Brasławskija sszytki”, nr 3/1999
Wyd. Brasławskie Krajoznawcze Towarzystwo im. Hedemana
Autorzy Kastus` Szydłowski, Aljaksandr Pancjałejka, G. Siemianczuk
A.O.